เปิดสัญลักษณ์วงจรไฟฟ้าทั้งหมด รวมฉบับเต็มครบที่นี่

เพราะสัญลักษณ์วงจรไฟฟ้าเป็นเรื่องพื้นฐานที่ช่างไฟจำเป็นต้องรู้ หรือแม้ไม่ใช่ช่างไฟ เป็นผู้อยู่อาศัย หรือผู้ดูแลระบบที่เกี่ยวข้องกับไฟฟ้าก็ควรให้ความสนใจ เนื่องจากสัญลักษณ์ดังกล่าวเป็นตัวแทนของสิ่ง ๆ ต่างในวงจร เช่น อุปกรณ์ไฟฟ้า แหล่งจ่ายไฟฟ้า การต่อวงจร ตลอดจนการลงกราวนด์ และอื่น ๆ อีกมากมาย ซึ่งในบทความนี้เราจะพาไปทำความรู้จักกับสัญลักษณ์วงจรไฟฟ้าทั้งหมดกัน !

สัญลักษณ์วงจรไฟฟ้า คืออะไร ?

สัญลักษณ์วงจรไฟฟ้า คือรูปภาพหรือเครื่องหมายที่ใช้แทนอุปกรณ์ไฟฟ้าและส่วนประกอบต่าง ๆ ในวงจรไฟฟ้า เปรียบเสมือนภาษาสากลที่ช่วยให้วิศวกร นักออกแบบ ช่างไฟฟ้า และบุคคลทั่วไปสามารถเข้าใจ สื่อสาร และวิเคราะห์การทำงานของวงจรไฟฟ้าได้ตรงกันอย่างมีประสิทธิภาพ

ความสำคัญของสัญลักษณ์ทางไฟฟ้าที่ควรรู้

• ช่วยให้เข้าใจการทำงานของวงจรไฟฟ้า เพราะสัญลักษณ์ทางไฟฟ้าเป็นตัวแทนบ่งบอกถึงหน้าที่และการทำงานของอุปกรณ์แต่ละชิ้นภายในวงจร ทำให้ผู้ที่มีความรู้ความเข้าใจสัญลักษณ์ทางไฟฟ้า สามารถอ่านและนำไปวิเคราะห์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าจะเป็นทิศทางการไหลของกระแสไฟฟ้า จุดเชื่อมต่อ ตลอดจนฟังก์ชันการทำงานของวงจร เป็นต้น
• องค์ประกอบสำคัญในการออกแบบและเขียนวงจรไฟฟ้า เพราะสัญลักษณ์เหล่านี้ถูกใช้แทนอุปกรณ์แต่ละชนิดในวงจร โดยเขียนออกมาในรูปแบบของภาพ ทำให้สามารถอ่านและเข้าใจได้ง่ายดาย ใช้ได้ทั้งในแบบวงจรภายในบ้าน ตลอดจนระบบไฟฟ้าที่ซับซ้อนของโรงงานอุตสาหกรรม
• เป็นเครื่องมือช่วยวิเคราะห์ปัญหาและแก้ไข เมื่อเกิดปัญหาในวงจรไฟฟ้า สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าจะเปรียบเสมือนเครื่องมือที่ช่วยวิเคราะห์หาสาเหตุ โดยช่างไฟฟ้าจะสามารถหาจุดบกพร่องได้จากสัญลักษณ์บนแผงวงจร พร้อมระบุอุปกรณ์ที่ขัดข้อง หาสาเหตุของปัญหาเบื้องต้น เพื่อนำไปสู่แนวทางแก้ไขที่มีประสิทธิภาพ
  

รวมสัญลักษณ์วงจรไฟฟ้าและความหมาย

1. สัญลักษณ์สายและการต่อสาย

อุปกรณ์	สัญลักษณ์วงจรไฟฟ้า	หน้าที่ของอุปกรณ์
สาย (wire)		ทำหน้าที่ให้กระแสไฟไหลผ่านจากส่วนหนึ่งไปส่วนอื่นของวงจร
จุดต่อสาย		แสดงจุดเชื่อมต่อของสายไฟ แต่ในกรณีที่ในวงจรมีสายต่อตัดกันเป็นสี่แยก จะต้องเขียนรูปตัว T สองตัวต่อกันแบบกลับหัว และเหลื่อมกันเล็กน้อย
สายไม่ต่อกัน		สัญลักษณ์วงจรไฟฟ้าที่ใช้ในวงจรที่ซับซ้อน มีสายไฟเยอะ โดยจะใช้แสดงแทนสายไฟที่ตัดกัน แต่ไม่ได้เชื่อมต่อกัน

2. แหล่งจ่ายกำลังไฟฟ้า

อุปกรณ์	สัญลักษณ์วงจรไฟฟ้า	หน้าที่ของอุปกรณ์
เซลล์		แทนแหล่งจ่ายพลังงานไฟฟ้า ทำหน้าที่จ่ายพลังงานไฟฟ้าให้วงจร
แบตเตอรี่		ใช้แทนแหล่งจ่ายพลังงานไฟฟ้า แบบแบตเตอรี่ แสดงให้เห็นว่ามีมากกว่า 1 เซลล์ต่อเข้าด้วยกัน
ป้อนไฟตรง(DC)		ใช้แทนลักษณ์การจ่ายกำลังไฟแบบกระแสตรง DC = ไฟกระแสตรง ไหลทิศทางเดียวเสมอ
ป้อนไฟสลับ(AC)		ใช้แทนสัญลักษณ์การจ่ายกำลังไฟแบบกระแสตรง AC = ไฟกระแสสลับ เปลี่ยนทิศทางการไหลตลอด
ฟิวส์		แทนฟิวส์ ซึ่งเป็นอุปกรณ์นิรภัยชนิดหนึ่ง สำหรับใช้ป้องกันการลัดวงจร และการใช้กระแสเกินในวงจรไฟฟ้า
หม้อแปลง		สัญลักษณ์ขดลวดสองขดเชื่อมกันด้วยแกนเหล็ก ใช้แทนหม้อแปลง
ดิน (Earth) (กราวนด์)		แทนสายกราวนด์ ต่อลงดิน ตามข้อบังคับของการไฟฟ้านครหลวง สายดินใช้ติดตั้งเพื่อความปลอดภัยสำหรับการใช้งานไฟฟ้า

3. อุปกรณ์หลอดไฟ, ไส้ความร้อน ,มอเตอร์ และอีกมากมาย

อุปกรณ์	สัญลักษณ์วงจร	หน้าที่ของอุปกรณ์
หลอด (แสงสว่าง)		แทนหลอดไฟ แหล่งกำเนิดแสงสว่าง
หลอด (ตัวชี้) (Indicator)		แทนหลอดที่เป็นตัวแปลงพลังงานไฟฟ้าเป็นแสง สัญลักษณ์ ใช้สำหรับเป็นหลอดตัวชี้บอก เช่น หลอดไฟเตือนบนหน้าปัดรถยนต์ หรือหน้าเครื่องบันทึก กล้องวงจรถูกปิด เป็นต้น
ตัวทำความร้อน (Heater)		แทนอุปกรณ์ที่ทำหน้าที่เป็นตัวแปลงพลังงานไฟฟ้า ให้เป็นความร้อน
มอเตอร์		แทนตัวแปลงพลังงานไฟฟ้าเป็นพลังงานจล (หมุน)
กระดิ่ง (Bell)		ใช้แทนอุปกรณ์ตัวแปลงพลังงานไฟฟ้าให้เป็นเสียง
ตัวเหนี่ยวนำ		สัญลักษณ์ที่ใช้แทนตัวเหนี่ยวนำ อาทิ ขดลวด หรือโซลินอยด์ ทำหน้าที่สร้างสนามแม่เหล็กเมื่อมีกระแสไฟฟ้าไหลผ่าน แปลงพลังงานไฟฟ้าให้กลายเป็นพลังงานกลได้

4. สัญลักษณ์วงจรไฟฟ้าแทนสวิตช์

อุปกรณ์	สัญลักษณ์วงจร	หน้าที่ของอุปกรณ์
สวิตช์กดต่อ		ใช้แทนสวิตช์แบบกด ทำหน้าที่ให้กระแสไฟไหลผ่าน เมื่อมีการกดลงบนอุปกรณ์ เช่น สวิตช์กริ่งประตูบ้าน เป็นต้น
สวิตช์กดตัด		ใช้แทนสวิตช์แบบกด ทำหน้าที่แตกต่างจากสวิตช์แบบกดต่อ แต่จะทำหน้าที่ตัดและต่อวงจรทางไฟฟ้า โดยนิยมใช้ในการควบคุมการทำงานของมอเตอร์ เป็นต้น
สวิตช์ปิดเปิด (SPST)		แทนสวิตช์แบบ SPST (Single Pole Single Throw) เป็นสวิตช์ทั่วไปที่ใช้สำหรับเปิด-ปิดอุปกรณ์ไฟฟ้า
สวิตช์สองทาง (SPDT)		แทนสวิตช์แบบ SPDT (Single Pole Double Throw) ซึ่งเป็นสวิตช์สองทาง เลือกการทำงานได้ 2 รูปแบบ ประกอบไปด้วย 3 เทอร์มินอล คือ input 1 ขา และ output 2 ขา เหมาะสำหรับใช้ในการสลับการทำงานระหว่างวงจรสองวงจร
สวิตช์ปิดเปิดคู่ (DPST)		แทนสวิตช์แบบ DPST (Double Pole Single Throw) ประกอบไปด้วย 4 เทอร์มินอล คือ input 2 ขา และ output 2 ขา ตัวอย่างการใช้งานที่มักพบเห็นได้ในอุปกรณ์คัทเอาท์
สวิตช์สองทางคู่ (DPDT)		แทนสวิตช์แบบ DPDT (Double Pole Double Throw) สวิตช์สองทางแบบคู่ สามารถตัดต่อวงจรการทำงานได้พร้อมกันถึง 2 วงจรในเวลาเดียวกัน ประกอบไปด้วย 6 เทอร์มินอล คือ input 2 ขา และ output 4 ขา ใช้เป็นสวิตช์ควบคุมทิศทางการหมุนของมอเตอร์
รีเลย์		ใช้แทนสวิตช์รีเลย์ ทำงานได้เมื่อมีไฟ เช่น 12 โวลท์ 24 โวลท์ มาป้อนให้ขดลวดแกนเหล็ก ทำหน้าที่เป็นสวิตช์ต่อวงจรหรือตัดวงจร NO = ปกติตัด COM = ขาร่วม NC = ปกติต่อ

5. สัญลักษณ์วงจรไฟฟ้าแทนตัวต้านทาน

อุปกรณ์	สัญลักษณ์วงจร	หน้าที่ของอุปกรณ์
ตัวต้านทาน		ใช้แทนตัวต้านทานกระแสไฟ ทำหน้าที่ต้านการไหลของกระแส เช่น การใช้ตัวต้านทานต่อเพื่อจำกัดกระแสที่ไหลผ่าน LED
ตัวต้านทานปรับค่าได้ (rheostat)		ใช้แทนอุปกรณ์ต้านทานที่ปรับค่าได้แบบ rheostat ใช้สำหรับปรับกระแส ตัวอย่างเช่น ปรับความสว่างของหลอดไฟ, ปรับความเร็วมอเตอร์, และปรับอัตราการไหลของประจุเข้าในตัวเก็บประจุ เป็นต้น
ตัวต้านทานปรับค่าได้ (Potentiometer)		ใช้แทนอุปกรณ์ต้านทานไฟฟ้า ปรับค่าได้ชนิดมีสามคอนแทค (Potentiometer) สามารถเปลี่ยนแปลงความต้านทานตั้งแต่ 0 - 10k ohm ด้วยการหมุนปรับแกน Wiper เหมาะสำหรับการนำไปใช้ควบคุมอุปกรณ์ต่าง ๆ หรือการป้อน input ในลักษณะข้อมูล Analog ใช้สำหรับการหรี่ไฟ "Dim" LED

ได้ทำความเข้าใจกับสัญลักษณ์วงจรไฟฟ้าทั้งหมดกันไปแล้ว แต่การจะออกแบบและติดตั้งระบบให้ปลอดภัย สัญลักษณ์ไม่ได้เป็นเพียงตัวแปรเดียวที่ตอบโจทย์เท่านั้น แต่สายไฟที่ได้มาตรฐานยังเป็นอีกหนึ่งสิ่งจำเป็นอย่างมากในระบบไฟฟ้าด้วยเช่นกัน

ไว้วางใจเลือกซื้อสายไฟและอุปกรณ์เชื่อมต่อระบบไฟฟ้าที่ปลอดภัยได้ที่ STS Thonburi บริษัทขายส่งสายไฟจากแบรนด์ชั้นนำมากมาย เช่น ขายสายไฟ Thai Union, สายไฟ Fuhrer, สายไฟ PKS และอื่น ๆ อีกมากมาย ในราคาที่เหมาะสม พร้อมให้คำปรึกษาอย่างละเอียดทุกการซื้อขาย สามารถติดต่อสอบถามเพิ่มเติม หรือสั่งซื้อกับเราได้เลย

แหล่งอ้างอิง

1. สัญลักษณ์ที่ใช้ในวงจร (Circuit Symbols). สืบค้นเมื่อวันที่ 12 มิถุนายน 2567 จาก https://icelectronic.com/beginner/study/symbol.htm
2. เจาะลึก 4 หน้าสัมผัสของสวิตช์ที่คุณควรรู้ . สืบค้นเมื่อวันที่ 12 มิถุนายน 2567 จาก https://misumitechnical.com/technical/electrical/4-type-spst-spdt-dpst-dpdt/